Endoprotezoplastyka stawu biodrowego, potocznie nazywana wszczepieniem endoprotezy, to jedna z najczęściej wykonywanych operacji ortopedycznych na świecie. Współczesna medycyna umożliwia skuteczne leczenie chorób zwyrodnieniowych stawów biodrowych poprzez zastosowanie nowoczesnych implantów, które nie tylko przywracają sprawność, ale także znacznie poprawiają jakość życia pacjentów. W niniejszym artykule przedstawiono podstawowe informacje na temat endoprotezy stawu biodrowego – w tym najczęstsze przyczyny kwalifikacji do zabiegu, grupy ryzyka, profilaktykę oraz znaczenie rehabilitacji w procesie leczenia.
Czym jest endoprotezoplastyka stawu biodrowego?
Endoprotezoplastyka to zabieg chirurgiczny polegający na zastąpieniu uszkodzonego stawu biodrowego sztucznym implantem (endoprotezą). Celem operacji jest eliminacja bólu, przywrócenie prawidłowej ruchomości w stawie oraz poprawa funkcji kończyny dolnej.
Wyróżnia się dwa podstawowe typy endoprotez:
- Endoproteza całkowita (totalna) – zastępuje zarówno panewkę, jak i głowę kości udowej.
- Endoproteza częściowa (hemiproteza) – zastępuje jedynie głowę kości udowej, bez ingerencji w panewkę stawu.
Kiedy wskazane jest wszczepienie endoprotezy?
Najczęstszym wskazaniem do wykonania endoprotezoplastyki jest zaawansowana choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego, która nie reaguje na leczenie zachowawcze (farmakoterapia, rehabilitacja, zmiana stylu życia). Do innych przyczyn należą:
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)Martwica głowy kości udowejZłamania szyjki kości udowej u osób starszychWrodzone lub nabyte deformacje stawuZmiany pourazowe
Charakterystycznymi objawami kwalifikującymi pacjenta do zabiegu są: przewlekły ból biodra, ograniczenie zakresu ruchu, trudności w chodzeniu, utykanie oraz znaczne pogorszenie jakości życia.
Grupy ryzyka – kto najczęściej potrzebuje endoprotezy?
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego najczęściej dotyczy osób powyżej 60. roku życia, jednak również młodsze osoby mogą wymagać takiego zabiegu, szczególnie w przypadku urazów lub chorób zapalnych.
- Osoby starsze
Procesy zwyrodnieniowe związane z wiekiem są naturalnym zjawiskiem, jednak u wielu osób dochodzi do ich przyspieszenia na skutek obciążeń mechanicznych, chorób współistniejących (np. osteoporozy) lub braku aktywności fizycznej.
- Osoby z nadwagą i otyłością
Nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie stawów biodrowych, co przyspiesza zużycie chrząstki stawowej i sprzyja rozwojowi zmian zwyrodnieniowych.
- Osoby z zawodowym przeciążeniem stawów
Praca fizyczna, wieloletnie dźwiganie ciężarów czy praca w wymuszonej pozycji ciała (np. w budownictwie lub rolnictwie) znacząco zwiększają ryzyko uszkodzenia stawu biodrowego.
- Pacjenci z chorobami reumatycznymi i metabolicznymi
Choroby autoimmunologiczne, jak reumatoidalne zapalenie stawów, a także cukrzyca czy choroby metaboliczne, przyczyniają się do degradacji struktur stawowych.
Profilaktyka – jak opóźnić konieczność zabiegu?
Choć nie wszystkie przypadki choroby zwyrodnieniowej da się zatrzymać, odpowiednie działania profilaktyczne mogą znacznie opóźnić moment konieczności interwencji chirurgicznej.
- Utrzymanie prawidłowej masy ciała
Redukcja masy ciała zmniejsza obciążenie stawów biodrowych i spowalnia procesy zwyrodnieniowe. Już niewielka utrata kilogramów może przynieść znaczną ulgę w objawach bólowych.
- Regularna aktywność fizyczna
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie miednicy, ud i pośladków pomagają w stabilizacji stawu. Zalecane formy ruchu to m.in.: pływanie, jazda na rowerze stacjonarnym, nordic walking, gimnastyka korekcyjna.
- Unikanie przeciążeń
Ochrona stawu biodrowego przed nadmiernymi obciążeniami (np. dźwiganiem, schodzeniem ze schodów z obciążeniem, intensywnymi sportami kontaktowymi) zmniejsza ryzyko przyspieszenia zmian zwyrodnieniowych.
- Wczesne leczenie chorób zapalnych
Wczesne wykrycie i leczenie chorób reumatycznych oraz wdrożenie odpowiedniej farmakoterapii mogą ograniczyć postęp patologii stawowej.
Przebieg operacji i rekonwalescencja
Zabieg endoprotezoplastyki wykonywany jest zazwyczaj w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub ogólnym. Trwa od 1,5 do 2,5 godziny. Po zabiegu pacjent spędza zwykle kilka dni w szpitalu, gdzie pod opieką personelu medycznego rozpoczyna wczesną rehabilitację.
Etapy rekonwalescencji:
- Wczesna mobilizacja: Pacjent podejmuje pierwsze próby pionizacji i chodu przy pomocy kul.
- Etap szpitalny: Rehabilitacja pod okiem fizjoterapeuty, nauka chodzenia, ćwiczenia zakresu ruchu.
- Rehabilitacja ambulatoryjna lub sanatoryjna: Kontynuacja usprawniania, ćwiczenia wzmacniające, reedukacja chodu.
- Powrót do aktywności codziennej: Pacjent odzyskuje większość funkcji ruchowych, choć pełna regeneracja może trwać do 6–12 miesięcy.
Rola fizjoterapii po endoprotezoplastyce
Fizjoterapia stanowi integralny element leczenia pooperacyjnego i ma kluczowe znaczenie dla uzyskania pełnej sprawności po wymianie stawu biodrowego.
Cele fizjoterapii:
- przywrócenie pełnego zakresu ruchu w stawie,
- odbudowa siły mięśniowej kończyny operowanej,
- nauka prawidłowego wzorca chodu,
- zapobieganie powikłaniom (np. przykurczom, zakrzepicy),
- poprawa ogólnej sprawności fizycznej.
Metody wykorzystywane w rehabilitacji:
- Ćwiczenia czynne i wspomagane – zwiększające ruchomość stawu.
- Ćwiczenia izometryczne i oporowe – wzmacniające mięśnie biodra i uda.
Terapia manualna – mobilizacje, techniki tkanek miękkich, masaż głęboki mają na celu przywrócenie prawidłowej ruchomości stawów, zmniejszenie napięcia mięśniowego i poprawę elastyczności tkanek.
- Trening chodu – z użyciem kul, balkonika, a następnie bez pomocy ortopedycznej.
Fizjoterapeuta dostosowuje program rehabilitacji indywidualnie do stanu pacjenta, wieku, poziomu sprawności i stylu życia.
Podsumowanie
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest skuteczną metodą leczenia zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych i innych chorób stawu, które prowadzą do znacznego ograniczenia funkcji ruchowych i jakości życia. Wczesna diagnostyka, odpowiednie leczenie zachowawcze oraz dbałość o profilaktykę mogą opóźnić konieczność operacji, jednak w wielu przypadkach zabieg okazuje się nieunikniony.
Nowoczesne techniki chirurgiczne oraz kompleksowa rehabilitacja umożliwiają pacjentom powrót do samodzielności i aktywności życiowej. Kluczowe znaczenie ma ścisła współpraca między pacjentem, zespołem medycznym i fizjoterapeutą – zarówno przed, jak i po operacji.
Autorem artykułu jest Kamil Luboński – fizjoterapeuta w Centrum Fizjoterapii Fizjo173 w Katowicach, dydaktyk Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. W swojej pracy skupia się na całościowym podejściu do pacjenta – od edukacji, przez diagnostykę funkcjonalną, aż po indywidualną terapię.
Dowiedz się więcej na: https://www.fizjo173.pl
Materiał partnera
